تئوری انتخاب چیست؟
تئوری انتخاب چیست؟ هنگامی که دکتر علی صاحبی عزیز از نقش نظریه انتخاب در تصمیم گیری ها و ماشین رفتار صحبت می کردند، تصمیم گرفتم چکیده ای از سخنان ایشان و خلاصه فلسفه وجودی تئوری انتخاب را حضورتان ارائه کنم. ویلیام گلاسر در کتاب نظریه انتخاب به ماشین رفتار و نقش ما در مسئولیت انتخاب رفتار خود میگوید: ما افسرده نمیشویم، بلکه آنرا انتخاب می کنیم. همینطور که شاد نمی شویم بلکه شادی می کنیم. پس انسانها رفتارهای خود را انتخاب می کنند.
این نظریه به چرایی و چگونگی رفتار یک فرد می پردازد و به نیت و نحوه بروز آن می پردازد. گلاسر باور دارد تمام فلسفه تئوری انتخاب بر انگیزه درونی و انتخاب استوار است. هر رفتاری که از انسان سر میزند چه مثبت و چه منفی بر اساس انگیزه درونی نشات می گیرد نه عوامل بیرونی. واقعیت اینست که ما بی دلیل رفتاری را انجام نمی دهیم و برای هر یک هدف داریم. مثلا یک از این اهداف میتواند تحت کنترل قررا دادن شرایط باشد.
انسانها مسئول رفتار خود هستند و بنا به عوامل درونی واکنش نشان میدهند. حال سئوال این است که نقش دیگران چیست؟ دیگران حتما در رفتار ما تاثیر دارند اما تعیین کننده نیستند. تمامی رفتارها از درون برانگیخته میشود و ما مسئول آن هستیم. مثلا اگر کسی فحاشی کرد ما بر اساس انگیزه درونی واکنشی نشان میدهیم. دیگری ما را دعوت می کند که چه رفتار کنیم پس اجباری در کار نیست که چگونه رفتار کنیم.
مثلا وقتی می گوییم “تو اعصاب من را خورد میکنی” این یعنی یک عامل بیرونی توانسته بر رفتار ما تاثیر بگذارد و کنترل ما را در دست بگیرد. در صورتی که اگر بتوانیم بر رفتار و ذهن خود کنترل داشته باشم، بر اساس عوامل درونی تصمیمی می گیریم و میتوانیم رفتارهای درست تری را بروز دهیم.
این نظریه باور دارد تمامی آنچه که از انسان رخ میدهد را رفتار گویند. هدف رفتارهای آدمی ارضاء یک یا چند نیاز اساسی خود است که عبارتند از
فهرست مطالب
Toggleنیاز به بقاء
این نیاز طبق دسته بندی هرم مازلو در کف هرم نیازها قرار دارد و شامل اعمال میشود که در بقاء و ادامه حیات ما نقش دارند. این نیازها شامل خوراک، مسکن، پوشاک، نیاز جنسی و امنیت است.
نیاز به عشق و احساس تعلق
نیاز به دوست داشته شدن و مورد توجه قرار گرفتن نیز یکی دیگر از نیازهای انسان است.
نیاز به قدرت و پیشرفت
ذات انسانها همواره میل به کنترل و مالکیت رویدادهای اطراف دارد و از گسترش قلمرو خود لذت می برد. این بزرگ شدن قلمرو همراه با افزایش قدرت و نفوذ بر دیگران ادامه میابد. این نیاز بخودی خود بد نیست اما در صورت زیاده روی در آن تبدیل به دیکتاتوری و زورگویی می شود.
نیاز به آزادی
افرادی که این نیاز را در خود بیش از حد معقول حس می کنند، از چارچوب های قانونی و قیود بیزارند و تمایل دارند طبق قانون خود عمل کنند. بسیاری از کارمندان را دیده ایم که از شغل خود راضی نیستند و آنرا به زندان تشبیه می کنند و تمایل دارند در بازار آزاد به فعالیت بپردازند.
اینگونه افراد تمایل دارند استقلال داشته باشند و خود مختاری یکی از مشخصات بارز آنهاست.
نیاز به تفریح
یکی دیگر از نیازهای حیاتی انسانها نیاز به تفریح است تا از این طریق تمابلات روحی و حس آزادی را تجربه کنند. شوخ طبعی و پرداختن به احساسات یکی از مشخصات افراد با نیاز تفریح بالاست.
به رفتار روزانه خود توجه کنید. کدامیک از نیازهای فوق برای شما ایجاد انگیزه می کند تا به اهداف و در نهایت به ادامه زندگی فکر کنید؟
شعار تئوری انتخاب اینست که:
انسان در هر لحظه رفتاری از خود نشان میدهد که بهترین تلاش برای ارضاء نیاز اوست و باید به یک هدف ختم شود.
ماشین رفتار در تئوری انتخاب
یکی دیگر از تعاریفی که ویلیام گلاسر در نظریه انتخاب مطرح کرد، ماشین رفتار بود که از 4 مولفه احساس، فیزیولوژی، عمل و فکر تشکیل شده است.
طبق تصویر زیر دوچرخ جلو یعنی عمل و فکر همراستا هستند و می توانند با هم زاویه پیدا کنند. چرخ های عقب نیز باهم موازی بوده و مسیر حرکت آنها طابع چرخ های جلو است.
تمام رفتار انسانها در قالب چهار جزء زیر خلاصه می شود:
فکر – عمل – احساس – فیزیولوژی
همچنین در تئوری انتخاب انواع آزمون ها مانند آزمون نیازها، آزمون توانایی ها، آزمون کیفیت رابطه و آزمون سرمایه معنوی تعیین شده است تا بتوان در لحظه به حال خود اشراف داشت.
در ادامه توجه شما را به فایل صوتی شناخت تئوری انتخاب جلب می کنیم.
دیدگاهتان را بنویسید